मन करा रे प्रसन्न सर्व सिद्धीचे कारण

'मन' तसे पाहिले तर छोटासा दोनाक्षरी शब्द. पण आयुष्याच्या आठवणी, कित्तेक घटना, कुठकुठली स्वप्नं, आणि कित्तेक गुपितं ते आपल्या इतकुश्या कुपीत दडवून ठेवत असतं. मन दिसत नाही पण असतं. मनाला स्पर्श करता येत नाही पण पाहिलेल्या अनुभवलेल्या कित्तेक गोष्टी मनाला स्पर्शून जातात. भावनेच्या आहारी जाऊन आपण चुकतो अनेकदा पण मनाला धारेवर धरता येत नाही. मन मात्र कधीही अन कुठेही आपल्याला चिमटीत धरू शकतो. म्हणूनच म्हणतात ना 'मन मनास उमजत नाही, काही केल्या समजत नाही' पण मनात आहे ते मिळवणं किंवा मनासारखे घडतांना बघणं किती आनंददायक असतं. म्हणजे मन हसतं, मन रुसत, मन खट्याळही असतं. समर्थ रामदास स्वामींनी मनाला उद्देशून मनाचे श्लोक लिहिले. त्यांनी मनाला अचपळ, नाठाळ, अनावर अशा किती प्रकारांनी संबोधले. संत ज्ञानेश्वर महाराज म्हणतात 'मन हे राम जाले'  म्हणजेच संत अन महापुरुषांनाही मनाचे माहात्म्य मान्यच होते. मानसोपचार आपल्याकडे फार महत्त्वाचे मानलेले आहेत. मानसपूजा खरी पूजा मानली जाते. मनासारखं वागावं, स्वच्छंदी मनानं जगावं हा आजच्या तरुण पिढीचा दृष्टिकोन आहे. मन जिंकणे, मनीमानसी नसणे, अचपळ मन असे अनेक वाक्प्रचार रोजच्या बोलण्याचा भाग आहे.

असे हे मन नसतेच तर जगणे किती यंत्रयावत झाले असते ना. त्याला दुःख नसते, सुख नसते, आवडी निवडी नसत्या तर काय केले असते आपण? चंचलता हा मनाचा स्वभाव आहे़. वाऱ्या पेक्षाही वेगवान आणि पाऱ्यापेक्षाही धरायला कठीण असलेलं मन,  पण जगण्याचा खरा आत्मा आहे. तेव्हा त्याची काळजी घेणेही गरजेचे आहे. मनाचं स्वास्थ्य प्रत्येकाने जपलंच पाहिजे मनःस्वास्थ्य बिघडणं कुठल्याही इतर रोगांहून वाईट असतं. प्रत्येकाच्या मनःस्वास्थ्याशीच समाजस्वास्थ्य जुळलेले असते. समाजातील प्रत्येकाची सुदृढ मनःस्थिती ही सर्वोच्च महत्त्वाची आहे. त्यासाठी सकारात्मकता बाळगावी. आनंदी राहावे. आवडेल ते करावे. छंद जोपासावे ते पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करावा आणि हे करीत असतांना मार्गक्रमण करतांना त्या प्रवासाचाही आनंद घ्यावा.

रश्मी / २९/०६/२०१६


('दैनिक सकाळ' च्या 'मी' पुरवणीत प्रकाशित झालेला लेख )