आपण एक्केविसाव्या शतकात जगतोय असे सांगतांना अनेकदा उर भरून येतो, हे संगणकाचं युग आहे..तंत्रज्ञानाचं युग आहे. विज्ञानानं आजच्या समाज जीवनावर सर्वांगीण परिणाम केलेला आहे. तरी या युगात अजूनही अनेक क्षेत्र पुरुषी मक्तेदारीचाच भाग असल्याचे दिसणे किंवा कुठल्याही कारणाने का होईना अजूनही स्त्रिया अनेक पैलूंना स्पर्शू शकल्या नाही तिथवर पोचूच शकल्या नाही, हे ऐकून विषन्न व्हायला होतं. खरतर जिथे भारतीय महिलांना अजूनही सामाजिक हक्कांसाठी सतत लढावं लागतं तिथे इतर अपेक्षा अनेकदा कुचकामी ठरतात. पण गेल्या दोन दशकात महिलांचं कर्तृत्व आणि नेतृत्व परिपक्व होत गेलंय. तिच्या अंगी फार काळ ही ऊर्जा दडपून ठेवणे शक्य नव्हतेच तिच्या पंखांनी भरारी घेणे ठरले होतेच ते आता घडू लागले आहे. महिलांच्या गोटात आनंद पेरणाऱ्या अश्याच दोन बातम्या याच वर्षात कानावर आल्या मे महिन्यात भावना कांत ही भारतीय हवाई दलाची पहिली महिला ऑपरेशनल फाइटर पायलट बनली. जी युद्धाच्या मोहिमेवर जाण्यासाठी आता लढाऊ विमान उडवणार आहे .. तर मागच्याच आठवड्यात सब लेफ्टनंट शिवांगी नौदलाची पहिली महिला पायलट बनली, शिवांगी पाळत ठेवणारी विमाने म्हणजे सर्विलांस एयरक्राफ्ट उडवणार आहे.
ह्यांच्याबद्दल जाणून घेणं प्रेरक आहे -
भावना कांत : भावना नोव्हेंबर २०१७ मध्ये फायटर स्क्वाड्रॉनमध्ये सामील झाली आणि गेल्या वर्षी मार्चमध्ये मिग -21 बायसनवर प्रथमच तिने एकटीने उड्डाण केले होते. हे तेच विमान आहे ज्याने विंग कमांडर वर्तमान अभिनंदन ह्याने पाकिस्तानच्या एफ-१६ विमानाला मारून पाडले होते. भावना कांत सध्या राजस्थानमध्ये असणाऱ्या पाकिस्तानच्या सीमेवर तैनात आहेत. बिहारच्या दरभंगा जिल्ह्यातील घनश्यामपुर ब्लॉकमधील बाऊर गावची रहिवासी असणाऱ्या भावनानी एमएस कॉलेज बंगळुरू येथून बीई इलेक्ट्रिकलचे शिक्षण घेतले. भावना सामान्य कुटुंबातली असली तरी तिने आकाशापर्यंत उडण्याचे स्वप्न लहानपणापासूनच हृदयाशी बाळगले होते; स्वतःच्या स्वप्नासोबत देशाला गर्व वाटावा असे कार्य तिच्या हातून घडून आले आहे.
सब लेफ्टनंट शिवांगी : सिक्कीम-मनिपाल इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमधून मेकॅनिकल अभियांत्रिकीची पदवी मिळवलेली शिवांगी बिहारच्या मुझफ्फरपूरची रहिवाशी आहे. एखाद्या शिक्षिकेची नोकरी किंवा गृहिणी होईल एवढीच तिच्याकडून अपेक्षा केली गेली होती मात्र, विद्यापीठाच्या प्रवेश योजनेचा एक भाग म्हणून बनविलेले नौदल सादरीकरण करतांना तिच्या उडण्याच्या सुप्त इच्छेला बळ मिळाले. त्यानंतर तिने जयपूरच्या मालवीय नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमध्ये २०१८ साली एमटेकचे शिक्षण पूर्ण केले. मुजफ्फरपूरमधल्या भारतीय नौदल अकादमीमध्ये सहा महिन्यांच्या नौदल ओरिएंटेशन कोर्सनंतर तिने एअरफोर्स अकॅडमी (एएफए) येथे पिलाटस बेसिक ट्रेनरवर उड्डाण करण्याच्या प्रॅक्टिससाठी आणखी सहा महिने प्रयत्न केले. गेल्या सहा महिन्यांपासून कोची स्थित भारतीय नौदल एअर स्क्वॉड्रॉन 550 ज्याला ‘फ्लाइंग फिश’ म्हणून ओळखली जाते तेथे भारतातील नौदल उड्डाणांचे अल्मा मॅटर, डोर्निअर सागरी विमान चालविणे शिकली. कोर्सचा एक भाग म्हणून तिने आतापर्यंत सुमारे 100 फ्लाइंग तास लॉग इन केले आहेत, त्यामध्ये 60 पेक्षा जास्त डॉर्नियर तिने उडवले आहेत.नौदलात सामील होण्यापूर्वी फक्त गोव्याचा समुद्र पर्यटक म्हणून पाहिलेली शिवांगी आता हिंदुस्तान एयरोनॉटिक्स लिमिटेड (एचएएल) निर्मित ड्रोनिअर 228 सागरी विमान उड्डाण करणार आहे. हे विमान अल्प-अंतराच्या सागरी मिशनवर पाठविले जाते. त्यात रडारवर अ‍ॅडव्हान्स पाळत ठेवणे , इलेक्ट्रॉनिक सेन्सर आणि नेटवर्किंग सारख्या बर्‍याच उत्कृष्ट वैशिष्ट्यांचा समावेश आहे. या वैशिष्ट्यांच्या मदतीने हे विमान भारतीय समुद्री भागावर नजर ठेवेल.
शिवांगीचे हे असाधारण यश पाहून तिला विचारलेल्या प्रश्नाच्या उत्तरात ती म्हणाली होती “विमान उड्डाण करण्यासाठी आपल्याकडे सुपर प्रतिभावान असण्याची गरज नाही, परंतु आपल्याला खरोखर कठोर परिश्रम करण्याची आणि लक्ष केंद्रित करण्याची आवश्यकता आहे,” पुढे ती म्हणाली, “उडणे तुमच्या नैसर्गिक वृत्तीच्या विरूद्ध आहे. म्हणूनच फोकस आणि स्किल सेटचे महत्त्व जास्त आहे”
भावना आणि शिवांगी सारख्या महिलांमुळे इतर महिलांसाठी अनवट वाटा मोकळ्या होतायत, त्यांचं पहिलं पाऊल उमटलं आता या पाऊलखुणा अनेकींना नवनवे मार्ग दाखवतील. महिला ताकतवर आणि हीमतीही असतातच, त्यांच्या पंखांना हवा फक्त द्यायची असते. ते काम या दोघींनी उदाहरणासह करून दाखवलं आहे. आता याही क्षेत्रात महिलांना परचम लहरवता येईल आणि देशासाठी काहीतरी केल्याचं समाधानही मिळवता येईल.. या दोन्ही भारतभूच्या लेकींचे मनभरून कौतुक आणि शुभेच्छा.
- रश्मी पदवाड मदनकर
सब लेफ्टनंट शिवांगी : सिक्कीम-मनिपाल इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमधून मेकॅनिकल अभियांत्रिकीची पदवी मिळवलेली शिवांगी बिहारच्या मुझफ्फरपूरची रहिवाशी आहे. एखाद्या शिक्षिकेची नोकरी किंवा गृहिणी होईल एवढीच तिच्याकडून अपेक्षा केली गेली होती मात्र, विद्यापीठाच्या प्रवेश योजनेचा एक भाग म्हणून बनविलेले नौदल सादरीकरण करतांना तिच्या उडण्याच्या सुप्त इच्छेला बळ मिळाले. त्यानंतर तिने जयपूरच्या मालवीय नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमध्ये २०१८ साली एमटेकचे शिक्षण पूर्ण केले. मुजफ्फरपूरमधल्या भारतीय नौदल अकादमीमध्ये सहा महिन्यांच्या नौदल ओरिएंटेशन कोर्सनंतर तिने एअरफोर्स अकॅडमी (एएफए) येथे पिलाटस बेसिक ट्रेनरवर उड्डाण करण्याच्या प्रॅक्टिससाठी आणखी सहा महिने प्रयत्न केले. गेल्या सहा महिन्यांपासून कोची स्थित भारतीय नौदल एअर स्क्वॉड्रॉन 550 ज्याला ‘फ्लाइंग फिश’ म्हणून ओळखली जाते तेथे भारतातील नौदल उड्डाणांचे अल्मा मॅटर, डोर्निअर सागरी विमान चालविणे शिकली. कोर्सचा एक भाग म्हणून तिने आतापर्यंत सुमारे 100 फ्लाइंग तास लॉग इन केले आहेत, त्यामध्ये 60 पेक्षा जास्त डॉर्नियर तिने उडवले आहेत.नौदलात सामील होण्यापूर्वी फक्त गोव्याचा समुद्र पर्यटक म्हणून पाहिलेली शिवांगी आता हिंदुस्तान एयरोनॉटिक्स लिमिटेड (एचएएल) निर्मित ड्रोनिअर 228 सागरी विमान उड्डाण करणार आहे. हे विमान अल्प-अंतराच्या सागरी मिशनवर पाठविले जाते. त्यात रडारवर अ‍ॅडव्हान्स पाळत ठेवणे , इलेक्ट्रॉनिक सेन्सर आणि नेटवर्किंग सारख्या बर्‍याच उत्कृष्ट वैशिष्ट्यांचा समावेश आहे. या वैशिष्ट्यांच्या मदतीने हे विमान भारतीय समुद्री भागावर नजर ठेवेल.
शिवांगीचे हे असाधारण यश पाहून तिला विचारलेल्या प्रश्नाच्या उत्तरात ती म्हणाली होती “विमान उड्डाण करण्यासाठी आपल्याकडे सुपर प्रतिभावान असण्याची गरज नाही, परंतु आपल्याला खरोखर कठोर परिश्रम करण्याची आणि लक्ष केंद्रित करण्याची आवश्यकता आहे,” पुढे ती म्हणाली, “उडणे तुमच्या नैसर्गिक वृत्तीच्या विरूद्ध आहे. म्हणूनच फोकस आणि स्किल सेटचे महत्त्व जास्त आहे”
भावना आणि शिवांगी सारख्या महिलांमुळे इतर महिलांसाठी अनवट वाटा मोकळ्या होतायत, त्यांचं पहिलं पाऊल उमटलं आता या पाऊलखुणा अनेकींना नवनवे मार्ग दाखवतील. महिला ताकतवर आणि हीमतीही असतातच, त्यांच्या पंखांना हवा फक्त द्यायची असते. ते काम या दोघींनी उदाहरणासह करून दाखवलं आहे. आता याही क्षेत्रात महिलांना परचम लहरवता येईल आणि देशासाठी काहीतरी केल्याचं समाधानही मिळवता येईल.. या दोन्ही भारतभूच्या लेकींचे मनभरून कौतुक आणि शुभेच्छा.
- रश्मी पदवाड मदनकर
