मुळातून येऊन पुन्हा मुळाकडे जाण्याची ओढ संवेदनशील माणसांना खुणावत असली पाहिजे. निव्वळ मुळाकडे परत जाणे हा इतका उथळ विषय नाही. ह्या विषयाची व्याप्तीच अत्यंत खोल आणि गंभीर अशी आहे. सगळ्यांना आकलन होईल असा हा विषयही नाही.. पण तरीही या गोष्टीच आकर्षण मात्र अनंत काळापासून आहे ह्याची अनेक उदाहरणं दिसतात. मुळापर्यंत म्हणजे शुन्याकडे, जेथून निर्मिती झाली तेथवर म्हणजे त्या अनुभवाच्या अवस्थेपर्यंत जाणे असे काहीतरी किंवा त्याहून अधिक गहिरे वगैरे.


"कथाकार दि.बा मोकाशी यांची 'जरा जाऊन येतो' नावाची एक कथा आहे. या कथेतील नायक गणेश ओक कुटुंब वत्सल असूनही एकदिवस अचानकपणे नाहीसा होतो. मग सर्व संबंधित मंडळी त्याचा अटीतटीने शोध घेतात. पण त्याचा शोध लागत नाही. खरंतर अवतीभोवतीच्या यंत्रप्रधान-अर्थनिष्ठ, एकसुरी, चाकोरीबद्ध जीवनाला कंटाळून त्यातून सुटण्यासाठी, तुटलेपणातून वाचण्यासाठी काही क्षण गणेश 'औदुंबराला' जाउन आला असतो.


औदुंबराला गणेशला गर्भाशयातील शांतता लाभते. निर्भर प्रसन्नता, अतीव शांतता, आणि स्वतःतल्या माणसाची ओळख त्याला तिथेच मिळते. चिरंतर प्रसन्नतेच्या शांततेचा ठेवाही त्याला तिथेच गवसतो. जीवनाचा जो मूलाधार आहे तिकडे जाण्याची गणेश ओकची धडपड आहे. आपण कुठून आलो, ती माता कशी होती: आपली मुळं कुठली ? हे तपासण्याचा गणेश ओक चा प्रयत्न आहे."


एक इंग्रजी चित्रपट पाहिला होता ''The Curious Case of Benjamin Button'' एरिक रॉथ ह्यांची स्टोरी असलेला हा चित्रपट डेव्हिड फिंशर यांच्या निर्देशनात तयार झालेला जीवनाचा उलट प्रवास दर्शवणारा होता. म्हणजे चित्रपटाचा हिरो जन्म घेतो तेव्हा म्हाताऱ्या अवस्थेत असतो आणि जसजसे दिवसामागून दिवस आणि वर्षामागून वर्ष सरकत जातात त्याचा प्रवास अत्यंत संघर्षाने म्हातारपणातून तरुण, मग किशोर नंतर बालपणाकडे सरकत जाऊन मुळापर्यंत येऊन विरून जाण्यापर्यंतचा होतो. ह्या चित्रपटाची निव्वळ कल्पनाही सुचणं किती रोमांचकारी असेल हा विचार मला तेव्हाही येऊन गेला.


बेन्जामिनचा जन्म होतो तेव्हा तो म्हाताऱ्या अवस्थेत आणि म्हातारपणातील सर्व रोगांना घेऊन झालेला असतो.. त्याचे जगणे अतिशय संघर्षात सुरु असते मात्र आयुष्याचा प्रवास उलट्या दिशेने होत असतो. तो ७ वर्षांचा असतांना त्याची अवस्था ७० वर्षांएवढी असते तेव्हा त्याची भेट पहिल्यांदा डेजी विलियम फुलर सोबत होते तेव्हा ती ७ वर्षांची असते. कुणीही मैत्री करीत नसलेल्या बेंजामीनशी डेजीची चांगली मैत्री होते आणि ती डेजीच्या बालवयापासून ते म्हातारपणापर्यंत आणि बेन्जामिनच्या म्हातारपणापासून ते बालपणापर्यंत अशी शेवटपर्यंत कायम राहते. त्यांच्या आयुष्यात एक काळ असाही येतो जेव्हा ती दोघेही ४० वर्ष वयाची असतात. हा अत्यंत आनंदाचा काळ असतो याच काळात त्यांच्या मुलीचाही जन्म होतो.


या चित्रपटात बेन्जामिनची भूमिका ७ अभिनेत्यांनी केली आहे पण मुख्य भूमिका ब्रॅड पिटने निभावली. ब्रॅडच्या अभिनयाने वाढत्या वयातून बालपणाकडे जाणाऱ्या कल्पनेपलीकडील पात्राला जिवंत केलेच परंतु प्रेम ग्रेग केनन नावाच्या मेकअप आर्टिस्टने मेकअपद्वारा विद्रुपता आणि विचित्रता उभारून आणून या पात्रात अक्षरशः जीव ओतला. त्यासाठी त्याला ऑस्कर अवॉर्डही मिळाला होता.


आपण चमत्कारांवर विश्वास ठेवत नसलो तरी प्रत्येक कलाकृती ही कुणाच्यातरी कल्पनेतून किंवा विचारांतून साकारलेली असते. अशी कल्पना का सुचत असावी ? तर जगण्याचे सगळे अनुभव घेऊन झाले कि मुळाशी असणारी शांतता, सुख, समाधान पटायला लागतात, हवेहवे वाटायला लागतात. ते सुखाचे क्षण आठवून पुन्हा त्या अनुभूतींकडे परत जाण्याची ओढ निर्माण होणं साहजिक आहे.








- रश्मी पदवाड मदनकर